«Η γιαγιά μου είπε ότι όταν ένας άνθρωπος πεθαίνει, πηγαίνει σε ένα καλύτερο μέρος και εμείς εδώ στη γη στεναχωριόμαστε γιατί μας λείπει πολύ», μου είπε ο γιος μου με χάρη καθώς επεξεργαζόταν το φαγητό στο πιάτο του στο τραπέζι της κουζίνας. Ήμουν ακόμα με τα ρούχα της δουλειάς, κατάκοπη και χωρίς καμία διάθεση να συζητήσω δυσάρεστα πράγματα, όπως ο θάνατος, αλλά το σχόλιό του με έκανε να ξεχάσω την κούραση μου και με γύρισε πίσω στη δική μου παιδική ηλικία όταν είχα μία παρόμοια συζήτηση με τη δικιά μου γιαγιά. «Έχει μεγάλη αδυναμία στη γιαγιά του», σκέφτηκα «και ακούει ό, τι του λέει». Η καρδιά μου πλημμύρισε ξαφνικά με ζεστασιά και ευγνωμοσύνη καθώς συνέχισε να μου μιλάει για τη γιαγιά του, τη μαμά του μπαμπά του, δηλαδή την πρώην πεθερά μου.
Αργότερα το ίδιο βράδυ έριξα μία ματιά στα τετράδιά του και τις εργασίες που είχε κάνει όλο αυτό τον καιρό για το σχολείο. Στάθηκα περισσότερο στο τετράδιο των μαθηματικών και παρατήρησα ότι δεν υπήρχε άσκηση εκεί μέσα που να έχουμε κάνει μαζί. «Παίζει να είμαι η χειρότερη μαμά του κόσμου», σκέφτηκα και ο γιος μου, μου είπε: «Τα κάνουμε με τη γιαγιά μετά το σχολείο». Να ‘ναι καλά αυτή η γυναίκα. Μόνο ευγνωμοσύνη και αγάπη νιώθω για εκείνη.
Κατά την περίοδο που εγώ και ο πρώην άντρας μου προσπαθούσαμε να βάλουμε τα παιδιά μας πάνω από το θυμό μας, οι μαμάδες μας ήταν δίπλα μας προσπαθώντας να μας δείξουν το δρόμο. Μετά το διαζύγιό μας, το οποίο βγήκε πριν από περίπου έξι χρόνια τα παιδιά μου περνούν πολύ χρόνο και με τις δύο τους γιαγιάδες αφού και εγώ και ο πρώην άντρας μου εργαζόμαστε πολλές ώρες. Και η μητέρα μου, αλλά και η μητέρα του πρώην άντρα μου είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής. Τα πρωινά όταν πρέπει να φύγω για τη δουλειά νωρίτερα απ’ ότι φεύγουν τα παιδιά μου για το σχολείο τους έρχεται η μητέρα μου στο σπίτι με φρέσκα κουλουράκια και ετοιμάζει τα παιδιά, τους ετοιμάζει το κολατσιό τους και τα πηγαίνει σχολείο. Δύο φορές την εβδομάδα τα παίρνει επίσης από το σχολείο γιατί τελειώνω από τη δουλειά μου αργότερα από το κανονικό. Αν ο πρώην άντρας μου τύχει και σχολάσει αργότερα από τη δουλειά του αναλαμβάνει δράση η μητέρα του. Παίρνει τα παιδιά από το σχολείο, τα κρατάει σπίτι της και κάνουν όλα τα μαθήματα για την επόμενη μέρα. Αυτή η γυναίκα πάντα μου φερόταν με σεβασμό και ευγένεια. Με αγαπούσε πολύ και εξακολουθεί να με αγαπά και να με στηρίζει. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια της όταν χώρισα με το γιο της: «Ξέρεις ότι σε αγαπώ σαν κόρη μου. Ασχέτως του τι συνέβη με το γιο μου να θυμάσαι ότι θα είμαι πάντα δίπλα σου σε ό, τι κι αν χρειαστείς». Ποια πεθερά λέει τόσο γλυκά λόγια στη νύφη της; Την αγαπώ όμως και εγώ πολύ. Είναι ένας εξαιρετικός άνθρωπος. Και εκείνη και ο άντρας της, ο παππούς των παιδιών μου είναι δυο άνθρωποι γενναιόδωροι σε όλα τους και πάνω απ’ όλα κοντά σε μένα και στα εγγόνια τους.
Υπό άλλες συνθήκες δεν ξέρω αν η πεθερά μου θα είχε τόσο ενεργό ρόλο στη ζωή των παιδιών μου. Σίγουρα θα μας βοηθούσε με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, αλλά όταν είσαι μονογονέας η βοήθεια αυτή είναι κάτι περισσότερο από πολύτιμη. Όταν χρειάζομαι τη βοήθειά της δεν διστάζω να της τη ζητήσω. Πάντα στέκεται στο πλευρό μου και τρέχει για όλα χωρίς ερωτήσεις.
Και η μητέρα μου και η πρώην πεθερά μου έχουν συνταξιοδοτηθεί. Είμαι σίγουρη πως αλλιώς τη φαντάζονταν τη σύνταξή τους και όχι να προσέχουν τα εγγόνια τους. Μάλλον θα προτιμούσαν να αράξουν στο εξοχικό τους και να χαρούν τη σύνταξή τους, μετά από ένα διαζύγιο όμως είχαμε μεγάλη ανάγκη τη βοήθειά τους. Αυτό που φοβόμουν στην αρχή δεν συνέβη. Φοβόμουν ότι η πεθερά μου θα με μισούσε και θα έριχνε το φταίξιμο του διαζυγίου πάνω μου, όμως ποτέ δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Και εκείνη και η μητέρα μου στάθηκαν στο πλευρό μου και με βοήθησαν να μαζέψω τα κομμάτια μου και να τα καταφέρω. Ήταν εδώ για να μου δείξουν το σωστό δρόμο. Άνοιξαν τα σπίτια τους και την αγκαλιά τους και μας δέχτηκαν. Και οι δύο μου έδωσαν αυτό που χρειαζόμουν: χρόνο, υπομονή και υποστήριξη και με τον τρόπο αυτό διευκόλυναν τις προκλήσεις της μονογονεϊκότητας. Και οι δύο έχουν δώσει και συνεχίζουν να δίνουν στα εγγόνια τους πολύτιμα μαθήματα που δεν θα ξεχάσουν ποτέ.
Τα παιδιά μου έχουν την τύχη να έχουν στη ζωή τους δύο γιαγιάδες που κάνουν τις δικές τους θυσίες για να τα βοηθήσουν. Τα παιδιά μου ήρθαν ακόμα πιο κοντά με τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους λόγω του διαζυγίου μου και παρόλο που πιθανόν να μην το έχουν συνειδητοποιήσει ακόμα, είναι μία απροσδόκητη ευλογία για εκείνα το ότι η μαμά και ο μπαμπάς τους δεν είναι πλέον μαζί. Χρωστάω μεγάλη ευγνωμοσύνη στο γιο μου που μου υπενθυμίζει με κάθε τρόπο πόσο πολύτιμη είναι η βοήθεια της πρώην πεθεράς μου. Ακόμα και να ξαναπαντρευτώ, η γυναίκα αυτή θα εξακολουθεί για πάντα να είναι η δεύτερη μητέρα μου.