Με κάποιο τρόπο έπρεπε επιτέλους να απαντήσει η Ελλάδα στις Τουρκικές προκλήσεις και τον βρήκε με την προμήθεια των Rafale, F-16 Viper και τις φρεγάτες της.
Η κατάσταση «μη πολέμου» μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας που μοιάζει να κλιμακώνεται όλο και περισσότερο μέρα με την ημέρα με τις ακραία επιθετικές δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν και των στενών συνεργατών του στην Άγκυρα, είναι μία μόνο παράμετρος της ισορροπίας δυνάμεων μεταξύ των χωρών που βρίσκονται στις δύο πλευρές του Αιγαίου.
Για σχεδόν έξι μήνες συνεχίζεται πια η πολεμική ρητορική του προέδρου της Τουρκίας εναντίον της Ελλάδας, με έωλες κατηγορίες για δήθεν κατεχόμενα ή αδιευκρίνιστης κυριαρχίας νησιά στο Αιγαίο, στρατιωτικοποίηση νησιών παρά τις προβλέψεις Διεθνών Συνθηκών, απειλές για επανάληψη των γεγονότων του 1922, πολεμοχαρείς προειδοποιήσεις για ξαφνική εισβολή «κάποιο βράδυ» σε ελληνικό έδαφος και τόσα άλλα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν γραφικά αν η Ευρώπη δεν περνούσε μια τεράστια κρίση με αφορμή την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η Άγκυρα δεν είχε φροντίσει εδώ και χρόνια να δείξει με πράξεις ότι θέλει να επεκτείνει την επικράτειά της με σε εδάφη χωρών όπως η Συρία και το Ιράκ.
Η ελληνική πλευρά, ακολουθώντας την προτροπή που έχει εισάγει στις διεθνείς σχέσεις ο Θεόδωρος Ρούζβελτ, απαντά μετρημένα στις τουρκικές προβοκατόρικες κινήσεις, επιχειρώντας να καθυστερήσει το παίγνιο που θα μπορούσε ακόμη και να οδηγήσει σε ανοιχτή αντιπαράθεση. «Speak softly and carry a big stick» – μίλα ήπια και κράτα ένα μεγάλο ραβδί- είναι η ξεκάθαρη γραμμή που ακολουθεί η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, όσο προσπαθεί να μην ανατροφοδοτήσει την ένταση σε ρητορικό επίπεδο με την γειτονική Τουρκία.
Σε ανώτατο επίπεδο, η ελληνική κυβέρνηση γνωρίζει ότι ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν έχει απαγορεύσει ρητά στους υπουργούς του –κυρίως τους αρμόδιους επί των Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούγλου και Άμυνας Χουλουσί Ακάρ- ακόμη και να έχουν κοινωνικού τύπου ολιγόλεπτες συνομιλίες με τους Έλληνες ομολόγους τους. Τέτοιο κλείσιμο των διαύλων επικοινωνίας συμβαίνει μόνο σε εμπόλεμες περιόδους και δείχνει πόσο διατεθειμένος είναι ο Τούρκος πρόεδρος να τραβήξει το σκοινί.
Μετά την καλοκαιρινή κρίση με το ερευνητικό πλοίο Oruc Reis που έκανε εργασίες στην περιοχή του Καστελλόριζου όπου η Αθήνα θεωρεί ότι έχει κυριαρχικά δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα, η ελληνική κυβέρνηση υλοποιεί ένα μεγάλο πρόγραμμα απόκτησης νέων οπλικών συστημάτων, επισκευής, συντήρησης ή εφοδιασμού παλαιότερων αμυντικών όπλων που είχαν αφεθεί στην μοίρα τους με όλα τα αναγκαία συστήματα ώστε να είναι λειτουργικά και επιχειρησιακά και αγοράζει τα τόσο απαραίτητα όπλα τους, από βλήματα μέχρι πυραύλους και τορπίλες.
Η προμήθεια των γαλλικών μαχητικών αεροσκαφών Rafale ήταν πραγματικά μια κίνηση που ανέτρεψε την επικρατούσα μέχρι το 2021 υπέρ της Τουρκίας ισορροπία των αεροπορικών δυνάμεων. Ηδη τα πρώτα έξι γαλλικά μαχητικά αεροσκάφη επιχειρούν από την αεροπορική βάση της Τανάγρας, οι πιλότοι τους εκπαιδεύονται και μαθαίνουν τα μυστικά του γαλλικού υπερόπλου σε άλλους Έλληνες χειριστές την ώρα που οι τεχνικοί της Πολεμικής Αεροπορίας κάνουν ό,τι μπορούν ώστε να επιλύουν πιθανά προβλήματα στον μικρότερο χρόνο. Πριν από λίγες ημέρες η Πολεμική Αεροπορία παρέλαβε και τα δύο πρώτα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-16 Block52plus που αναβαθμίστηκαν στην έκδοση Viper, την πιο εξελιγμένη εκδοχή των F-16 παγκοσμίως. Τα δύο F-16 Viper βρίσκονται στην Κρήτη, τα πληρώματά τους εκπαιδεύονται και οι Τούρκοι αφιονισμένοι κάνουν καθημερινώς διαβήματα στους Αμερικανούς ζητώντας να εγκρίνουν και σε εκείνους την αναβάθμιση των δικών τους F-16.
Στην Άγκυρα γνωρίζουν πολύ καλά από τις λεγόμενες ανοικτές πηγές ότι μέχρι το 2027 η Ελλάδα θα έχει έναν υπερσύγχρονο στόλο από 83 F-16 Viper στα οποία θα πρέπει να προστεθούν τα συνολικά 18 Rafale που θα βαφτούν με τα μοναδικά χρώματα των ελληνικών αετών του Αιγαίου, ενώ θα ξεκινούν οι διαδικασίες απόκτησης των πρώτων 20 αμερικανικών F-35, τα οποία η Αθήνα επιδιώκει να έχει βάλει στα υπόστεγα των αεροπορικών της βάσεων μέχρι το 2030. Η σύγκριση για την Τουρκία μοιάζει ανισοβαρής. Με τα σημερινά δεδομένα η αγορά των 100 αμερικανικών F-35 μοιάζει για τον Ερντογάν όνειρο απατηλό και την ίδια ώρα έχει να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες από το εσωτερικό της χώρας του πως όχι μόνο έχασε την προκαταβολή των 1,4 δις. δολαρίων για τα 5ης γενιάς μαχητικά αλλά προκάλεσε ζημίες 27 δις. δολαρίων μετά τον αποκλεισμό από το πρόγραμμα των F-35.
Τις τελευταίες εβδομάδες ο σουλτάνος της Τουρκίας και οι καλοπληρωμένοι λομπίστες του, τα δίνουν όλα για να πείσουν τους Αμερικανούς να εγκρίνουν τον εκσυγχρονισμό των F-16 τους «α λα ελληνικά» και να δώσουν άδεια για εξαγωγή μιας σειράς κρίσιμων ανταλλακτικών και υποσυστημάτων που έχουν μειώσει τις διαθεσιμότητες των τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών.
Στην κάθε άλλο παρά ειδυλλιακή εικόνα πρέπει να προστεθεί και η απουσία ικανού αριθμού έμπειρων Τούρκων χειριστών για τα μαχητικά της πολεμικής αεροπορίας τους, αφού δεκάδες top gun Τούρκοι πιλότοι εξαφανίστηκαν σαν αντι-ερντογανικοί οπαδοί του Γκιουλέν.Για να αντισταθμίσουν τα κενά οι Τούρκοι πτέραρχοι επανέφεραν σε ενεργό υπηρεσία ακόμη και συνταξιούχους… ασπρομάλληδες πιλότους ενώ δίνουν τα πανακριβά μαχητικά τους ακόμη και σε πολύ νέους και άπειρους πιλότους ποντάροντας στην τύχη και το κισμέτ.
Όλα αυτά τα στοιχεία συνδυαστικά έχουν δημιουργήσει καλό κλίμα στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία, της οποίας η ηγεσία κάνει κοπιώδεις προσπάθειες για συνεχή εκπαίδευση των χειριστών σε μια εποχή που τα έξοδα για τον εφοδιασμό των μαχητικών με το πανάκριβο αεροπορικό καύσιμο έχουν αυξηθεί δύο φορές σε σχέση με την περίοδο πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία. Κι αυτό, ούτε λίγο, ούτε πολύ, έχει πετάξει έξω όλες τις προβλέψεις του κρατικού προϋπολογισμού.
Το ράλι του πετρελαίου έχει ανεβάσει δύο με δυόμιση φορές και το κόστος των καυσίμων που απαιτούνται για την κίνηση των πολεμικών πλοίων του στόλου. Αυτό δημιουργεί μια σειρά από πρόβληματα που σχεδόν κάθε μέρα καλούνται να αντιμετωπίσουν οι στρατιωτικοί σε συνεργασία με την ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών και το Γενικό Λογιστήριο.
Το σχέδιο για αγορά 4ης φρεγάτας FDI ή Belh@rra
Οι νέες τρεις φρεγάτες που θα ενταχθούν στον ελληνικό στόλο από το 2025 χτίζονται ήδη στα γαλλικά ναυπηγεία της Group Naval στο Λοριάν. Αυτό τον καιρό όμως στο πρωθυπουργικό γραφείο και στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας εξετάζουν όλες τις παραμέτρους για την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης για αγορά και 4ης γαλλικής φρεγάτας στην ίδια τιμή των 970 εκατ. Ευρώ που συμφωνήθηκε για την απόκτηση κάθε μίας από τις τρεις πρώτες FDI (ή Belh@rra όπως ακόμη αποκαλούνται λόγω του αρχικού ονόματός τους). Η τιμή αυτή για ένα πλοίο με τα χαρακτηριστικά και τη διαμόρφωση που συμφωνήθηκε να έχουν οι ελληνικές Frigates Defence et Intervention (FDI) λέγεται ότι είναι πολύ ανταγωνιστική. Ο χρόνος για την άσκηση της option είναι μέχρι το καλοκαίρι του 2023, όμως το μεγάλο ερώτημα είναι πού θα βρεθούν τα λεφτά –σχεδόν ένα δισεκατομμύριο ευρώ ακόμη- την ώρα που ο προϋπολογισμός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού είναι ήδη… τεντωμένος και ένα ολόκληρο δισεκατομμύριο (που θα πρέπει να προστεθεί στα άλλα τρία που θα δαπανηθούν για την αγορά των πρώτων τριών FDI) είναι δύσκολο να εντοπιστεί ακόμη κι αν το Πολεμικό Ναυτικό κέρδιζε το… Τζόκερ.
Το project των 4 κορβετών με κόστος 2 δις.ευρώ
Ακόμη και σήμερα πολλοί σχετικοί με τους πολεμικούς εξοπλισμούς αλλά και άσχετοι περί τα αμυντικά αναρωτιούνται πώς έγινε και η ελληνική πολιτεία απέφυγε την… μπανανόφλουδα με τις νέες φρεγάτες αγοράζοντας ένα πλοίο που αναγνωρίζεται σχεδόν από ολους τους εμπλεκόμενους σαν η καλύτερη διαθέσιμη φρεγάτα.
Αν δεν υπήρχαν τα υποβρύχια τύπου 214 –Παπανικολής, Πιπίνος, Ματρώζος, Κατσώνης- το project των νέων φρεγατών και το σχέδιο για την αγορά των κορβετών, το ένδοξο Πολεμικό Ναυτικό θα κινδύνευε να μετατραπεί σε στόλο που αποτελείται από πλοία… μουσεία. Μπορεί οι περισσότερες μονάδες του Πολεμικού Ναυτικού να μην φαίνεται ότι είναι πλοία παλαιά, όμως στο σύνολό τους σχεδόν έχουν συμπληρώσει τρεις δεκαετίες συνεχούς θαλάσσιας υπηρεσίας.
Οι κορβέτες Gowind είναι πλοία φθηνότερα και μικρότερα από τις φρεγάτες, αλλά με μεγάλη ισχύ πυρός, ευελιξία και σύγχρονα συστήματα που θεωρούνται σχεδόν ιδανικά για τον χώρο του Αιγαίου
Ο προγραμματισμός για αγορά νέων κορβετών φαίνεται να έχει καθυστερήσει, λόγω μιας σειράς γεγονότων, όπως η πτώση της κυβέρνησης στην Ιταλία. Το Πολεμικό Ναυτικό έχει δώσει την υψηλότερη βαθμολογία στις ιταλικές κορβέτες και ακολουθούν οι γαλλικές και οι ολλανδικές. Η ιταλική Fincantieri θέλει να πάρει το συμβόλαιο των 2 δις.ευρώ για να χτίσει τις τρεις από τις τέσσερις κορβέτες στα ναυπηγεία Ελευσίνας, όμως η απόφαση έχει σαφείς πολιτικές προεκτάσεις και εξαρτάται άμεσα από τη νέα κυβέρνηση της Ρώμης.
Η Γαλλία θα ήθελε να πάρει και το πρόγραμμα των κορβετών του Πολεμικού Ναυτικού πλασάροντας το θέμα της ομοιοτυπίας με τις γαλλικές φρεγάτες και τη δημιουργία ενός πολύ δυνατού επιχειρησιακά στόλου με 7-8 υπερσύγχρονα πλοία που θα επιτρέψουν στην Αθήνα να ελέγχει αποτελεσματικά όλη τη θαλάσσια περιοχή από την Αλεξανδρούπολη μέχρι τη Ρόδο και το Καστελλόριζο. Ακόμη κι ο Εμανουέλ Μακρόν είχε το θέμα των κορβετών πρώτο στην ατζέντα των συζητήσεων που είχε την προηγούμενη εβδομάδα με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στο Παρίσι.
Από ελληνικής πλευράς δεν επιβεβαιώνεται η πληροφορία ότι οι κύριοι Μακρόν και Μητσοτάκης συζήτησαν ακόμη και την επέκταση της αμυντικής συμφωνίας Ελλάδας-Γαλλίας ώστε να περάσει γρήγορα το deal αγοράς των γαλλικών κορβετών από το Πολεμικό Ναυτικό. Στο πρότυπο αυτό έγινε η απόκτηση των 3+1 γαλλικών φρεγατών τύπου FDI, αφού έτσι έγινε εφικτό να παρακαμφθεί η υποχρέωση διενέργειεας διεθνούς διαγωνισμού που θα καθυστερούσε πολύ τις αποφάσεις.
Ο εκσυγχρονισμός των φρεγατών ΜΕΚΟ και η ενδιάμεση λύση
Το κρίσιμο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας είναι τι γίνεται από τώρα μέχρι το 2026 που αναμένεται να έχουν παραδοθεί στο Πολεμικό Ναυτικό οι τρεις πρώτες γαλλικές φρεγάτες. Οι σημερινές κύριες μονάδες κρούσης του Πολεμικού Ναυτικού έχουν την αδράνεια κάθε πλοίου 30-40 των, όσο κι αν τα πληρώματα του Στόλου κάνουν τις ελληνικές φρεγάτες να… πετούν στο Αιγαίο. Πότε θα αποφασιστεί η αναβάθμιση των τεσσάρων γερμανικών φρεγατών τύπου MEKO (Υδρα, Σπέτσαι, Ψαρά, Σαλαμίς), ένα πρόγραμμα υψηλού ρίσκου που αναμένεται να κοστίσει στους φορολογούμενους περίπου 500 εκατ. Ευρώ ώστε να παραταθεί το όριο ζωής των τεσσάρων πλοίων κατά 15 χρόνια ακόμη;
Τι θα γίνει όταν απαιτηθεί ο εκσυγχρονισμός μέσης ζωής των υποβρυχίων τύπου 214; Το Παπανικολής συμπληρώνει 12 χρόνια υπηρεσίας όπου να ναι, όπως έρχεται και το χρονικό ορόσημο για τον εκσυγχρονισμό των πυραυλακάτων, κάποιες εκ των οποίων –βλέπε ΤΠΚ Τρουπάκης- έχουν ηλικία 45 ετών.
Το Πολεμικό Ναυτικό αναμένεται να ενισχυθεί και από αέρος με την απόκτηση αμερικανικών ελικοπτέρων τύπου Ρόμεο που θα παραδοθούν το 2023 (τα τρία πρώτα) και το 2024 (άλλα τέσσερα). Σε συμφωνία με τους Αμερικανούς έναντι περίπου 35 εκατ. αγοράζονται 4 μεταχειρισμένα παράκτια περιπολικά των ΗΠΑ που τώρα σταθμεύουν στο Μπαχρέιν τύπου Island, ενώ τρέχει και η απόκτηση 5+1 ολλανδικών ναρκοθηρευτικών με εκτιμάμενο κόστος 25 εκατ.ευρώ.
Είναι καιρός πια η Ελλάδα να απαντάει στις Τουρκικές προκλήσεις και όχι να κρατά μια διαρκή άμυνα απέναντι σε αυτές.