Τα δηλητηριώδη φίδια στην Ελλάδα, τα οποία κάνουν την εμφάνισή τους το καλοκαίρι, είναι 7 και σκορπίζουν τρόμο και ανησυχία στους πολίτες.
Τα κρούσματα από δαγκώματα φιδιών στην χώρα, το τελευταίο διάστημα, είναι πολλά, με τελευταίο μόλις προχθές, Τρίτη, το απόγευμα, στη Νέα Αγχίαλο, όπου σημειώθηκε ακόμη ένα νέο περιστατικό από δάγκωμα οχιάς με θύμα μια 55χρονη γυναίκα, η οποία νοσηλεύεται στο Νοσοκομείο του Βόλου.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τους ειδικούς, υπάρχουν 7 δηλητηριώδη φίδια, με 5 από αυτά -όλα της οικογένειας των Εχιδνιδών, δηλαδή της οχιάς- να είναι δυνάμει επικίνδυνα για τον άνθρωπο.
Στην Ελλάδα, από τα περίπου 70 είδη ερπετών που μπορεί να συναντήσει κανείς, μόνο 7 φέρουν δηλητήριο και είναι όλα τους είδη φιδιών.
Τα 5 ανήκουν στην οικογένεια των Εχιδνιδών (Οχιές) και είναι σωληνόγλυφα με σχετικά ισχυρό δηλητήριο, ενώ τα υπόλοιπα 2 στις οικογένειες των Κολουβρίδων και των Ψαμμοφιίδων και είναι οπισθόγλυφα με ασθενές δηλητήριο.
Συγκεκριμένα, τα 7 από αυτά τα φίδια που φέρουν δηλητήριο είναι τα εξής:
1. Κοινή οχιά (Vipera ammodytes, έχιδνα η αμμοδύτης)
Ζει στην ηπειρωτική χώρα, στις Κυκλάδες και τα Ιόνια Νησιά.
Τρέφεται με ποντίκια, σαύρες και έντομα.
Το αρσενικό, είναι χρώματος γκρι, ενώ το θηλυκό είναι χρώματος κεραμιδί.
Είναι πολύ επικίνδυνο και δηλητηριώδες φίδι.
Χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι ένα μικρό κέρας στο εμπρόσθιο μέρος της κεφαλής του.
Το δηλητήριο εκκρίνεται από τα μπροστινά δύο μεγάλα δόντια.
2. Οθωμανική Οχιά (Vipera xanthina, Έχιδνα η ανοιχτόχρωμος)
Ζει στα νησιά του Αιγαίου και στον Έβρο.
Τρέφεται με μικρά θηλαστικά και με πουλιά.
Είναι πολύ επικίνδυνη.
Δεν φέρει το χαρακτηριστικό κέρας της κοινής οχιάς.
Το δηλητήριο εκκρίνεται από τα μπροστινά δύο μεγάλα δόντια.
3. Οχιά της Μήλου (Vipera lebetina)
Ζει στη Μήλο, Κίμωλο, Σίφνο και Πολύαιγο.
Τρέφεται με μικρά θηλαστικά, σαύρες και έντομα και φτάνει σε μήκος μέχρι και τα 120cm.
Μια ποικιλία της έχει κόκκινο χρώμα (σπάνιο είδος).
Είναι ενδημικό είδος και δηλητηριώδες.
4. Σπάνια Οχιά της Ροδόπης ή Αστρίτης (Vipera berus)
Zει στην οροσειρά της Ροδόπης και το μέγεθός του είναι περί τα 75cm το μέγιστο.
Τρέφεται με μικρά πουλιά, σαύρες, βατράχια, και μικρά θηλαστικά.
Το φίδι αυτό είναι δηλητηριώδες.
5. Μικρή Οχιά (Νανόχεντρα) (Vipera ursinii)
Συναντάται στην οροσειρά της Πίνδου.
Τρέφεται με μικρές σαύρες, θηλαστικά και μικρά έντομα.
Το μέγιστο μήκος είναι τα 50cm.
Eχει δηλητήριο στα δύο μπροστινά δόντια.
6. Μαυρόφιδο ή Σαπίτης (Malpolon isnignitus)
Zει σε όλη σχεδόν την Ελλάδα.
Τρέφεται με πουλιά, μικρά θηλαστικά και σαύρες.
Είναι από τα μεγαλύτερα φίδια της Ελλάδας.
Μέγιστο μήκος 200cm.
Έχει δηλητήριο πού εκκρίνεται από τα πίσω δόντια της άνω γνάθου (οπισθόγλυφο).
7. Αγιόφιδο
Φίδι με ασθενές δηλητήριο.
Στην χώρα μας, εκτός από το φερώνυμο υποείδος, απαντούν και κάποια ενδημικά υποείδη και φέρουν διαφορές στην πυκνότητα κηλίδων αλλά και στον χρωματισμό.
Το μήκος του φτάνει έως 100cm και σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να φτάσει τα 130cm.
Κυκλοφορεί κυρίως τη νύχτα και η κόρη των ματιών του είναι σε σχήμα σχισμής (όπως στις γάτες), όμως σε χαμηλό φωτισμό η κόρη ανοίγει παίρνοντας στρογγυλό σχήμα.
Κυνηγάει ανάμεσα σε βράχους και πέτρες ψάχνοντας για σαύρες και μικρά τρωκτικά, επίσης αναρριχάται επιδέξια ψάχνοντας για νεοσσούς.
Συνήθως “σφυρίζει” αν πιαστεί και προσποιείται πως θα επιτεθεί, εξαιρετικά σπάνια όμως θα δαγκώσει.
Στην Κεφαλονιά χρησιμοποιείται σε θρησκευτικές παραδόσεις με αρχαίες ρίζες, όταν αρκετά φίδια μεταφέρονται στην εκκλησία της Παναγίας της Λαγκουβάρδας την περίοδο 6 με 15 Αυγούστου και διατίθενται στο να τα αγγίζουν οι επισκέπτες πιστεύοντας πως πρόκειται για θαύμα, εξού και η κοινή του ονομασία “Αγιόφιδο”.
Η βαρύτητα της δηλητηρίασης από δάγκωμα φιδιού εξαρτάται, σύμφωνα με τους γιατρούς, από την ηλικία και την γενική κατάσταση του θύματος, τη θέση και το βάθος του δείγματος, το μέγεθος του φιδιού, αλλά και από το αν μετακινήθηκε ή όχι το θύμα.
Τα τοπικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
Σε περίπτωση που το δηλητήριο απορροφηθεί από τον οργανισμό, η βαρύτητα των συμπτωμάτων γίνεται μεγαλύτερη περιλαμβάνοντας:
Το δηλητήριο των ειδών οχιάς που συναντάμε στην Ελλάδα, είναι, κυρίως, κυτταρολυτικό και λιγότερο νευροτοξικό, υπογραμμίζουν οι ειδικοί, παράγοντας ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς δίνει χρόνο έγκαιρης μετάβασης στο νοσοκομείο.
Τι κάνουμε μέχρι να πάμε στο νοσοκομείο
Παρά τα όσα, κατά καιρούς, έχουμε δει σε ταινίες, σε περίπτωση δαγκώματος από οχιά, οι ειδικοί δεν συνιστούν να ρουφήξουμε το δηλητήριο, ούτε να κόψουμε το σημείο του δήγματος, αφού υπάρχει περίπτωση να επιμολύνουμε έτσι περαιτέρω το τραύμα.
Το θύμα δεν πρέπει να περπατήσει, μένοντας όσο το δυνατόν πιο ήρεμο, γιατί η ταχυκαρδία από το άγχος επιτρέπει τη γρηγορότερη κυκλοφορία του δηλητηρίου. Μετά την ακινητοποίηση, το σημείο του τσιμπήματος πρέπει να βρίσκεται, ιδανικά, ψηλότερα από το ύψος της καρδιάς, με σκοπό τη μείωση της ταχύτητας κυκλοφορίας του αίματος.
Η πληγή μπορεί να καθαριστεί με νερό και σαπούνι, αλλά δεν τοποθετούμε πάγο στο τσίμπημα και δεν δένουμε την πληγή.
Η διακομιδή σε νοσοκομείο είναι απαραίτητη. Εκεί θα χορηγηθεί αντιτετανικός ορός και οι γιατροί θα εκτιμήσουν, αν πρέπει να προχωρήσουν και στη χορήγηση αντιοφικού ορού. Είναι ένα σκεύασμα που μπορεί να χορηγηθεί μόνο από επιστημονικό προσωπικό, καθώς μπορεί να προκαλέσει σοβαρή αλλεργική αντίδραση σε κάποιους ανθρώπους.
Στο εμπόριο κυκλοφορούν ειδικά «κιτ» για αντιμετώπιση δαγκώματος φιδιού, που, μεταξύ άλλων, περιέχουν και μικρές συσκευές άντλησης του δηλητηρίου από το σημείο του τσιμπήματος. Μελέτες, ωστόσο, δείχνουν ότι η ποσότητα του δηλητηρίου που απομακρύνεται δεν ξεπερνά το 2% και η προσπάθεια άντλησης μπορεί να τραυματίσει τον ιστό δημιουργώντας συνθήκες μόλυνσης.
Οι οχιές είναι ληθαργικά φίδια, γι’ αυτό και η πρώτη τους αντίδραση, αν αντιληφθούν ανθρώπινη παρουσία, είναι να παραμείνουν σε ακινησία. Αν νιώσουν ότι έγιναν αντιληπτές, θα προσπαθήσουν να απομακρυνθούν. Σε περίπτωση που έχουν εγκλωβιστεί, παράγουν έναν χαρακτηριστικό συριγμό, με στόχο να φοβίσουν τον εισβολέα.
Το δάγκωμα είναι η τελευταία γραμμή άμυνας τους, θα το κάνουν μόνο όταν η απειλή έχει φτάσει τόσο κοντά τους ώστε να αισθανθούν ότι κινδυνεύει η ζωή τους.
Ακόμα και τότε, όμως, μόνο ένα στα 3 τσιμπήματα τους θα εγχύσει δηλητήριο αφού η τοξίνη τούς χρησιμεύει για να ακινητοποιούν την τροφή τους και την “ξοδεύουν” με φειδώ.
Συνήθως βρίσκονται σε υγρά, υπαίθρια μέρη. Όμως συχνά, εντοπίζονται σε αστικά κέντρα μεταφερόμενες με κάποιο όχημα στο οποίο έχουν αναζητήσει καταφύγιο, συνήθως κοντά στον κινητήρα.
Οι ειδικοί συμβουλεύουν την χρήση ορειβατικών παπουτσιών σε κάθε εξόρμηση στη φύση ιδίως την περίοδο του καλοκαιριού. Επίσης αποτρέπουν από την εξερεύνηση κοιλοτήτων και πυκνών θάμνων, αφού αποτελούν καταφύγιο όχι μόνο για φίδια αλλά και για σκορπιούς ή σαρανταποδαρούσες που επίσης φέρουν δηλητήριο και μπορεί να τσιμπήσουν.